آب مروارید چیست و چگونه بر بینایی تأثیر می‌گذارد؟

آب مروارید یا کاتاراکت یکی از شایع‌ترین بیماری‌های چشمی است که باعث کدر و تار شدن عدسی چشم می‌شود. این بیماری معمولاً به مرور زمان پیشرفت می‌کند و می‌تواند در نهایت باعث کاهش شدید بینایی شود. در واقع، عدسی سالم چشم مثل یک شیشه شفاف عمل می‌کند و نور را به شبکیه می‌رساند. وقتی آب مروارید ایجاد می‌شود، این عدسی شفاف، حالتی مه‌آلود پیدا می‌کند و عبور نور دچار مشکل می‌شود. نتیجه‌اش هم این است که دید شما تار یا مات می‌شود و کارهایی مثل مطالعه، رانندگی یا حتی تماشای تلویزیون برایتان دشوارتر خواهد شد.

آب مروارید بیشتر در افراد بالای ۵۰ سال دیده می‌شود، اما این به معنای آن نیست که جوان‌ترها یا حتی کودکان به آن مبتلا نمی‌شوند. عوامل ژنتیکی، ضربه به چشم، برخی بیماری‌ها و سبک زندگی ناسالم می‌توانند زمینه بروز این بیماری را در هر سنی فراهم کنند.

علائم و نشانه‌های آب مروارید

تشخیص به‌ موقع آب مروارید اهمیت زیادی دارد. برخی از مهم‌ترین علائم آن عبارت‌اند از:

• تاری دید تدریجی: دید شما کم‌کم مثل نگاه کردن از پشت شیشه بخار گرفته می‌شود.

• حساسیت به نور: چراغ‌های خودرو یا نور خورشید بیش از حد آزاردهنده می‌شوند.

• دیدن هاله یا پخش نور: اطراف چراغ‌ها هاله‌های نورانی می‌بینید.

• تغییر مکرر شماره عینک: نیاز به تعویض زودبه‌زود عینک پیدا می‌کنید.

• کاهش دید شبانه: رانندگی در شب برایتان دشوارتر می‌شود.

در مراحل اولیه، آب مروارید ممکن است فقط بخش کوچکی از عدسی را درگیر کند و علائم خفیف باشد. اما با گذشت زمان، محدوده بیشتری از عدسی کدر می‌شود و دید کاهش می‌یابد.

علت‌های ایجاد آب مروارید

علل مختلفی می‌توانند باعث بروز آب مروارید شوند. برخی از مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از:

۱. افزایش سن

شایع‌ترین علت آب مروارید، تغییرات ناشی از افزایش سن در ساختار پروتئین‌های عدسی چشم است. با بالا رفتن سن، این پروتئین‌ها به هم می‌چسبند و باعث کدورت عدسی می‌شوند.

۲. عوامل ژنتیکی

برخی افراد به دلیل زمینه خانوادگی، استعداد بیشتری برای ابتلا به آب مروارید دارند. در این حالت حتی در سنین پایین هم ممکن است علائم ظاهر شوند.

۳. بیماری‌های زمینه‌ای

دیابت، فشار خون بالا و برخی بیماری‌های چشمی، احتمال بروز آب مروارید را افزایش می‌دهند.

۴. آسیب یا ضربه به چشم

ضربه شدید به چشم یا جراحی‌های قبلی می‌تواند روند ایجاد آب مروارید را تسریع کند.

۵. مصرف طولانی‌مدت داروهای خاص

به‌ خصوص داروهای کورتون‌دار که برای درمان بیماری‌های مختلف استفاده می‌شوند، می‌توانند ریسک ایجاد کاتاراکت را بالا ببرند.

۶. قرار گرفتن در معرض نور خورشید بدون عینک آفتابی

اشعه فرابنفش (UV) موجود در نور خورشید یکی از دشمنان سلامت چشم است. افرادی که سال‌ها بدون استفاده از عینک آفتابی مناسب در معرض نور شدید آفتاب هستند، بیشتر در معرض ابتلا به آب مروارید قرار می‌گیرند. این نکته به‌ خصوص برای کسانی که در محیط‌های باز یا مشاغل فضای آزاد کار می‌کنند اهمیت دارد.

۷. مصرف دخانیات و الکل

سیگار و الکل با ایجاد استرس اکسیداتیو، باعث آسیب به عدسی چشم و افزایش خطر کاتاراکت می‌شوند.

آیا آب مروارید خطرناک است؟

آب مروارید در مراحل اولیه معمولاً تهدید فوری برای بینایی نیست، اما اگر پیشرفت کند و درمان نشود، می‌تواند منجر به کاهش شدید بینایی و حتی نابینایی شود. علاوه بر این، در موارد پیشرفته، جراحی هم سخت‌تر خواهد شد و احتمال بروز عوارض بالا می‌رود. به همین دلیل، توصیه می‌شود به محض مشاهده علائم، برای معاینه به چشم‌پزشک مراجعه کنید.

اگر آب مروارید عمل نشود چه می‌شود؟

بسیاری از بیماران این سؤال را می‌پرسند که «آیا باید صبر کنیم تا آب مروارید برسد؟» واقعیت این است که امروزه نیازی به صبر کردن نیست. هر زمان که این بیماری کیفیت زندگی شما را کاهش دهد، وقت جراحی است. تأخیر زیاد می‌تواند باعث سفت شدن عدسی و دشوارتر شدن عمل شود. همچنین ممکن است فشار داخل چشم بالا برود و مشکلات دیگری مثل آب سیاه (گلوکوم) ایجاد شود.

روش‌های درمان آب مروارید

تنها درمان قطعی آب مروارید، عمل جراحی است. در این عمل، عدسی کدر برداشته می‌شود و یک عدسی مصنوعی شفاف جایگزین آن می‌گردد.

۱. فیکوامولسیفیکاسیون (Phaco)

شایع‌ترین روش جراحی است که با استفاده از امواج اولتراسوند عدسی خرد و سپس خارج می‌شود.

2. جراحی با لیزر فمتوثانیه

این روش جدیدتر است و برش‌های بسیار دقیق‌تری ایجاد می‌کند. مزیت آن کاهش احتمال آسیب بافتی و بهبود سریع‌تر است.

۳. مراقبت‌های بعد از عمل

بعد از جراحی، استفاده منظم از قطره‌های چشم، پرهیز از مالیدن چشم و استفاده از عینک آفتابی اهمیت زیادی دارد.

آب مروارید در کودکان و جوانان

هرچند بیشتر بیماران بالای ۵۰ سال هستند، اما کودکان هم ممکن است به دلیل عوامل ژنتیکی یا عفونت‌های مادرزادی دچار آب مروارید شوند. در این موارد، تشخیص زودهنگام و جراحی سریع اهمیت ویژه‌ای دارد، چون تأخیر می‌تواند باعث تنبلی چشم و اختلال دائمی بینایی شود. در جوانان نیز عواملی مانند ضربه به چشم، بیماری‌های ارثی یا دیابت می‌تواند باعث بروز این مشکل شود.

پیشگیری از آب مروارید

همه موارد آب مروارید قابل پیشگیری نیستند، اما رعایت چند نکته می‌تواند خطر آن را کاهش دهد:

• استفاده از عینک آفتابی با فیلتر UV

• تغذیه سالم و مصرف آنتی‌اکسیدان‌ها

• ترک سیگار و کاهش مصرف الکل

• کنترل دیابت و فشار خون

• معاینه منظم چشم، به‌خصوص بعد از ۴۰ سالگی

پرسش‌های متداول

۱. آیا درمان دارویی برای آب مروارید وجود دارد؟
خیر، تاکنون هیچ داروی تأییدشده‌ای برای درمان قطعی آب مروارید وجود ندارد. تنها روش مؤثر، جراحی است.

۲. آیا آب مروارید برمی‌گردد؟
خود آب مروارید بعد از جراحی برنمی‌گردد، اما ممکن است کپسول پشت عدسی مصنوعی کدر شود که با لیزر به راحتی درمان می‌شود.

۳. بهترین زمان برای عمل چه موقع است؟
زمانی که تاری دید مانع انجام کارهای روزمره شود.

جمع‌بندی

آب مروارید بیماری شایعی است که می‌تواند در هر سنی بروز کند، اما بیشتر در سالمندان دیده می‌شود. با توجه به اینکه اشعه UV یکی از عوامل مؤثر در ایجاد این بیماری است، استفاده از عینک آفتابی استاندارد نقش مهمی در پیشگیری دارد. درمان اصلی آب مروارید، جراحی است و هرچه زودتر انجام شود، نتیجه بهتری خواهد داشت. مراقبت از چشم‌ها و معاینات دوره‌ای بهترین راه برای حفظ سلامت بینایی در طول زندگی است.